Đông Dược Công Đức

NHỮNG BÀI THUỐC NAM CHỮA VIÊM GAN

 

Lương y Nguyễn Công Đức

Nguyên Giảng viên ĐH Y Dược TP. HCM

 

 

Bài 1: Đơn châu nhân trần 

Bài thuốc:

         Đơn sâm 30g, Diệp hạ châu 20g, Nhân trần 30g, đường tán vừa đủ.

Đơn sâm

Diệp hạ châu

Nhân trần

Chủ trị:

         Chữa viêm gan cấp toàn thân đều vàng, tiểu vàng.

Công hiệu:

         Hành ứ lợi thấp

Cách dùng:

         Mỗi ngày 1 thang đổ 5 chén nước nấu còn 2 chén. Thêm chút đường tán nấu cho tới khi tan ra. Người lớn mỗi lần uống 1 chén, mỗi ngày 2 lần, trẻ em ½ liều người lớn.

Cấm kỵ:

         Người bị viêm gan vàng da cấp, cơ thể hư nhược mà không có nhiệt chứng thì không dùng bài này. Cử các thức ăn cay nóng, rượu bia thuốc lá. Phụ nữ có thai thận trọng khi dùng.

Giải thích:

         “Thương hàn luận” nói rằng: “Thương hàn ứ nhiệt bên trong, thân tất phát hoàng”. Trung y cho rằng vàng da phát sinh là do thấp nhiệt uất kết lại mà nung nấu gây nghẽn tắc ở huyết mạch, làm tổn thương gan mật, bức đởm trấp tràn ra bên ngoài thấm vào da thịt mà gây ra. Trị nên thanh nhiệt lợi thấp, hành ứ thoái hoàng. Trong bài vị Đơn sâm có tác dụng hoạt huyết hành ứ, thông kinh bảo vệ gan. Nghiên cứu của dược lý hiện đại cho thấy Đơn sâm có tác dụng hạ thấp Transaminase, ức chế tế bào mỡ trong gan thông qua phản ứng oxy hóa giúp chống lại sự tổn hại của gan. Có thể ức chế hoặc giảm nhẹ phản ứng viêm tế bào gan. Ngoài ra Đơn sâm còn có thể cải thiện lưu lượng máu trong gan, có lợi cho việc phục hồi tổ chức của gan khi bị tổn thương, còn có thể ức chế các tế  bào tăng sinh trong gan để phòng ngừa sự phát sinh và phát triển tế bào gan bị xơ hóa. Là vị thuốc tốt để vừa trị bệnh vừa bảo vệ và phòng các biến chứng của gan; Diệp hạ châu vị đắng tính hàn, vào can, có tác dụng tiêu viêm. Đối với chứng viêm gan gây vàng da cấp thì có hiệu quả rõ rệt. Sau khi dùng thuốc chức năng gan và các chứng trạng cải thiện rõ rệt; Nhân trần vị đắng cay tính hơi hàn có tác dụng thanh thấp nhiệt, thoái hoàng đản (vàng da). Nước sắc của Nhân trần có thể làm cho hoạt tính của transaminase trong huyết thanh hạ một cách rõ rệt. Là một vị thuốc chuyên chữa các bệnh viêm gan sinh vàng da. Cả 3 vị cùng dùng chung thì có công dụng thanh thấp nhiệt, hành ứ trệ, thoái hoàng đản. Nếu thêm đường tán vào nấu chung thì làm tăng gia sức thanh giải và bảo vệ gan. Là bài thuốc hay để chữa viêm gan vàng da cấp không thể thiếu.

 

Bài 2: Thoái hoàng tam thảo 

Bài thuốc:

         Bạch hoa xà thiệt thảo 30g, Kim tiền thảo 20g, Ích mẫu thảo 20g.

Bạch hoa xà thiệt thảo

Kim tiền thảo

Ích mẫu thảo

Chủ trị:

         Chữa viêm gan gây vàng da cấp thấy toàn thân ngoài da đều vàng, mắt vàng, tiểu vàng đặc như nước trà.

Công hiệu:

         Thanh nhiệt giải độc lợi thấp thoái hoàng.

Cách dùng:

         Mỗi ngày 1 thang đổ 5 chén nước sắc còn 2 chén, thêm đường tán vào quậy cho tan ra. Chia ra uống 3 lần, trẻ em ½ liều người lớn.

Cấm kỵ:

         Tỳ vị hư hàn không nên chọn dùng bài này. Cử ăn các thức ăn cay nóng, rượu bia, thuốc lá.

Giải thích:

         Bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng thanh nhiệt giải độc, lợi thấp thoái hoàng, tán kết tiêu thũng. Nghiên cứu dược lý hiện đại cho thấy Bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng hạn chế các các tổn hại của tế bào gan bị viêm do virus gây ra; Kim tiền thảo có tác dụng lợi đởm thoái hoàng, giải độc hóa thấp. Có thể thúc đẩy việc thay đổi đởm trấp và làm cho hoàng đản nhanh chóng bị đẩy lui; Ích mẫu thảo có tác dụng hoạt huyết hóa ứ, cải thiện lưu lượng máu trong gan và cung cấp dưỡng khí làm cho tế bào bị hư hại của gan kịp thời khôi phục và tái sinh. Cả 3 vị cùng dùng vừa có tác dụng thanh can thoái hoàng vừa giúp bảo vệ gan,giúp gan hoạt động tốt.

 

Bài 3: Sài cầm giải độc 

Bài thuốc:

         Sài hồ 10g, Hoàng cầm 10g, Nhân trần 20g, Thổ phục linh 20g, Phượng vĩ thảo 12g.

Sài hồ

Hoàng cầm

Thổ phục linh

Phượng vĩ thảo

Chủ trị:

         Chữa viêm gan cấp hoặc mạn giai đoạn hoạt động, biểu hiện là SGPT (ALT) tăng cao rõ. Các chứng trạng thấy là miệng đắng, tâm phiền, đau hông sườn, ngán dầu mỡ, ăn ít, tiểu ngắn đỏ, đại tiện không khoan khoái, mạch huyền.

Công hiệu:

         Sơcan thanh nhiệt, giải độc lợi thấp.

Cách dùng:

         Mỗi ngày 1 thang đổ 3 chén nước sắc còn 1 chén rưỡi chia làm 3 lần uống ấm.

Cấm kỵ:

         Người tỳ vị hưhàn không nên chọn dùng bài này. Cử ăn các thức ăn cay nóng, rượu bia thuốc lá.

Giải thích:

         Nghiên cứu của dược lý hiện đại cho thấy Sài hồ có tác dụng kháng các biến chứng của tế bào viêm gan do virus sinh ra, thúc đẩy công năng miễn dịch của cơthể, làm lợi đởm, bảo vệ gan; Hoàng cầm cũng thanh can lợi đởm, bảo vệ gan; Nhân trần có tác dụng lợi đởm thoái hoàng, thanh thấp nhiệt bảo vệ gan; Phượng vĩ thảo, Thổ phục linh đều có tác dụng chống virus. Các vị cùng dùng chung với nhau có công dụng thanh thấp độc, thư can giải uất. 

 

Bài 4: Sa sâm ngọc tu 

Bài thuốc:

         Sa sâm 50g, Ngọc mễ tu 50g.

Sa sâm

Ngọc mễ tu

Chủ trị:

         Chữa viêm gan cấp, mạn tính. Chứng thấy hông sườn không khoan khoái, người phiền táo hay nỗi giận, miệng khô, mạch huyền.

Công hiệu:

         Dưỡng âm thanh nhiệt, bình can lợi đởm.

Cách dùng:

         Đối với viêm gan cấp mỗi ngày 1 thang. Đổ 5 chén nước sắc còn 1 chén rưỡi, uống từ từ thay nước trà. Viêm gan mạn thì gia thêm Hổ trượng căn 30g sắc lấy nước uống.

Cấm kỵ:

         Cử ăn các thức ăn cay nóng, rượu bia, thuốc lá.

Lời bình:

         Ngọc mễ tu có tác dụng bình can lợi đởm, có tác dụng tốt với đối với chứng viêm gan; Sa sâm là vị thuốc ích âm bổ khí, phù chính khu tà. Cả 2 vị cùng dùng đều có công dụng khinh thanh mà bình can nhu can. Đạm thấm mà lợi thấp khu tà, nhưmưa xuân thấm nhuận. có tác dụng bảo vệ và chuyển biến tốt đối với viêm gan cấp giai đoạn cuối.

 

Bài 5: Thanh can giải độc

Bài thuốc:

         Hổ trượng 20g, Kê cốt thảo, Bán chi liên, Thổ phục linh đều 20g, Đơn sâm 20g.

Hổ trượng

Kê cốt thảo

Bán chi liên

Chủ trị:

         Chữa viêm gan siêu vi B mạn tính và viêm gan siêu vi B diễn tiến không có các triệu chứng trên lâm sàng, chỉ có thể thấy đau lâm râm vùng hạ sườn, miệng đắng, dễ nỗi giận.

Công hiệu: 

         Thanh can lợi thấp. Tiết độc hóa ứ.

Cách dùng:

         Mỗi ngày 1 thang, đổ 5 chén nước sắc còn 1 chén rưỡi, chia làm 3 lần uống.

Cấm kỵ:

         Người tỳ vị hư hàn thì không nên chọn dùng bài này. Cử ăn các thức ăn cay nóng, rượu bia, thuốc lá.

Giải thích:

         Bệnh viêm gan siêu vi B trên lâm sàng thường phát bệnh chậm, các triệu chứng tương đối ẩn phục, bệnh trình kéo dài, dễ chuyển sang viêm gan  mạn. Dùng Hổ trượng, Bán chi liên làm chủ, thêm Thổ phục linh, phối thành có công dụng thanh nhiệt hóa thấp giải độc, lương huyết hoạt huyết; Kê cốt thảo thanh can tỳ mà giải độc; Đơn sâm nhập can mà hóa ứ, có tác dụng giúp gan tăng cường chức năng lương huyết. Các vị cùng dùng chung với nhau thì có công hiệu thanh can lợi thấp, tiết độc hóa ứ.